John Palaiologos VIII ve Floransa 1439 Katolik Ekümenik Konsülü



John Palaiologos VIII, Floransa ziyareti sırasında

Benozzo Gozolli tarafından yapılmış resmi (1439)



Palaiologos'lar Bizans'ı 1260 yılından 1453 yılına kadar yöneten, küçülme ve çöküş döneminde başta bulunan  hanedandır, John Palaiologos ise bu hanedanın sondan bir önceki, 29 Mayıs 1453 günü surlarda Fatih'in ordusuna karşı savaşırken can verdiğine inanılan son Bizans imparatoru Konstantin XI. Palaiologos'tan bir önceki imparatordur.



John Palaiologos VIII 1422 yılında II. Murat'ın Konstantinopolis kuşatmasından şehrini teslim etmeden kurtulmuş ama Osmanlılar'ın gittikçe artan tehdidine karşı 1439 yılında Floransaya giderek Katolik Kilisesi ve Avrupa ile destek bulabilmek umuduyla uzlaşmayı denemiştir. Katoliklik ve Ortodoksluk arasındaki dogmatik farklılıkları ortadan kaldırmak ve iki kiliseyi birleştirmek amacıyla Ferrera Floransa'da Papa VI. Eugene ile aralarında Bizans imparatoru John ve Konstantinopolis Patriği'nin de olduğu 700 delegenin katıldığı katolik ekümenik konsülünde başlıca tartışılan konu "filioque" yani her iki mezhepte farklı yorumlanan Yüce Ruh, İsa ve Tanrı'nın "üçlük" ilişkisinin biçim ve içeriği olmuştur. 



1439 Ferrera Floransa Katolik Ekümenik Konsülü



John Palaiologos Ortodoksluğun temel farklılıklarını yok saymak pahasına krallığını (yıl 1439 itibarıyla artık Bizans'a imparatorluk değil küçük bir krallık demek daha uygun olur diye düşünüyorum) korumak için, niyeti uzlaşmak değil köşeye sıkışmış Bizans'ı ve Ortodoks Patrikliğini dize getirmek olan konsülün karar metnine Papa Eugene ile birlikte imza atmıştır (Cyril Mango'nun The Oxford History of Bizantium adlı kitabında belgenin imzalı orijinalinin resmi bulunmaktadır). Halkını ve şehrini yaklaşan Osmanlı tehdidine karşı korumak için katolik batının yardımını alabilmek uğruna altına imza attığı ortodoksluğu bir nevi katolik romaya bağlayan "sözleşme" ortodoks doğu kiliselerinde hiçbir zaman kabul görmemiş, keza Batı'da söz verilen haçlı seferlerini (ki sonuncusunda Kudüs'e gitmek yerine Papa'nın emriyle Konstaninopolis'i işgal etmişlerdir) ya da askeri yardımları hiçbir zaman göndermemiş, sapkın adlettikleri Ortodoks Bizanslıları Osmanlılarla kaderlerine terk etmişlerdir. 



Bu noktada John Palaiologos'un yeri geldiğinde kendi kilisesi ve halkını karşısına alarak verdiği büyük uğraş yadsınamaz, bu Floransa yolculuğunun sonuna doğru karısı Trabzonlu Maria vebaya yakalanarak ölmüş fakat bu John'dan saklanmış, kışın ortasında Aralık ayında denizden yapılan geri dönüş yolu boyunca saklanan gerçeği imparator şubatta Konstantinopolis'e dönünce öğrenmiştir. 1448 yılında şehri düşmeden 5 yıl önce ölmüş ama her iki tarafın da imzalanmasından sonra geçersiz saydığı Floransa konsülü bildirgesi nedeniyle ömrünün geri kalanını kendi halkı ve kilisesi tarafından hain olarak suçlanarak geçirmiştir. Konsülden 14 yıl sonra, 29 Mayıs'ta şehir düşerken Papalık tarafından John'a söz verilen askeri yardım hiçbir zaman yola çıkmamıştır.